Dilek Tosun

Dün, İran televizyonunu hackleyenler, 2022 yılında İran Ahlak Polisi tarafından tutuklanıp, ağır işkencelerle öldürülen Mahsa Amini'nin ardından iki yıl boyunca süren protestolardan görüntüler göstermiş kısa bir süre.

İsrail ve tüm işgalci güçler “Sizi diktatörlükten, baskıdan kurtarmak için” diyor ya hep, yani hatırlayın babında kısa bir şov olmuş, ama... Ama savaş başka ve korkunç bir şey..

Keşke baskıcı rejimler olmasa. Keşke kadınları giyinme şekilleri için öldürmeseler. Ayrıca hangi hakla? Bütün dinler, “Öldürmeyeceksin” der. Bütün dinler, dini öğretiler barışçıldır. Organize hale getirip, zarar veren bir makinaya çevirmemeliydi insanoğlu bu kurumu.

“Karanlıkta, parlayan tüm ışıkları hayal edemediğimiz sürece, karanlıkta kayboluruz."*

Annemle BABAMIN birlikte defalarca izledikleri, en sevdikleri filmlerden biriydi. Babamı kuralsız biçimde büyük yazıyorum çünkü; bu Pazar “Babalar Günü” ve onu çok ama çok özledim. Canım benim.

Elbette Boris Pasternak romanını okumuşlardı. Onlar çok okuyan iki sevgiliydi. Annemin kitaplarında annemin, babamın kitaplarında babamın imzaları olduğu için ayırt edebildiğim bazı değişik kitaplar vardı. Ayrıldıkları konular:/ Ama klasikler ve tüm edebiyat tarihinin en iyilerinde, en iyi şairlerinde birleşmişlerdi.

The Matrix’teki Ajan Smith’i hatırlarsınız. İnsan türünü virüs gibi gören bu antagonist karakter, bir tür şekil değiştiren yapay zekaydı. Bahariye’de Süreyya Sineması’na gelir gelmez izledik Matrix’i biz bir grup arkadaşla. Bizi yere yapıştırmıştı. Sonra 3 kere daha izledik.

Wachowski kardeşlerin 25 yıl önce hayal ettiği bu bilimkurgu dünyası, bu hepimizi büyüleyensimülakra31 Mart 1999'daki ilk gösteriminden bu yana yapay zekanın yaklaşan tehlikelerinin ve onu durdurmak için insanlığı kucaklamanın gerekliliğinin güçlü bir örneği gibi görülüyor bazı çevrelerce. Filmin felsefi tarafı bir tarafa, yapay zekanın -kodlarla anında şekil değiştiren Agent’lar üretebildiği bir gelecek elbette distopik ama artık yapay zekadan korkmak, yani, eski bir şey biraz, kabul edelim😊

Yapay Zeka en azından uzunca bir süredir sadece bize daha iyi hizmet edecek bir şekilde gelişmeye devam ediyor ve kendi adıma hayranlıkla izliyorum, çoğumuz öyle muhtemelen. Çok ama çok severek kullanıyorum bazı yapay zeka araçlarını, muhtemelen pek çoğunuz gibi. Hiç yorulmayan bir iş arkadaşı gibi. Çok entelektüel bir dost gibi. Ama tabii henüz ufak editlere ihtiyacı oluyor. O da her saniye öğrenmeye devam ediyor. Gelecekte muhtemelen mükemmel araçlar olacak yapay zeka araçları.

Piti'yi arıyorum. Bayramın 2. Günü akşamı kayboldu birden. 3. Gün sabah dolaştım, aradım, bulamadım.

Her şeyin üzerime geldiği bir akşamdı. Kaburgaları görünen bir avuç büyüklükteki Kara'yı aç ve susuz bulup eve getirdiğim akşam, balkonda ayaklarıma dolandı sarı beyaz ve avuç içi kadar olan Piti. “Neden ben?” dersiniz bazen. Bizi aşan yükler altında ezilirken bir karar vermeniz gerekir. Kutuyla balkona bırakılmış hasta minik bir yavru. Birine bakan, diğerine de bakabilir dedim. Toparlanmaları aylar sürdü. Şanssız bebekler böyledir. 1-0 yenik başlarlar.

Piti neredesin?

Düğün Sezonu malum. Birileri birileriyle evlenmeye cesaret edecek kadar birilerini sevebiliyor, bu iyi haber elbette. Çocuk yapmak istiyorlar, bu da ülke için iyi haber. Hala insan hayatının en pahalı etkinliği olma niteliğindeki düğünler için maliyetler çok yüksek artık ve artık altın fiyatları da yüksek olduğu için takılan altınlar da 0.25 gram altınlara kadar evrildi. Hatta oradan da zarf içinde para takmaya kadar indi düğün seven gençlere yapılan katkı.

Bu, duygusal olduğu kadar bir maliyet meselesi biraz da. Hatıralarımızın içine, belki de tek başrol oyuncusu olduğumuz film olarak katılmak üzere planlanan düğün etkinlik senaryomuz, pahalı bir prodüksiyona dönüşmeye mahkum. Hep öyleydi, ama ucunu alamadığımız artan fiyatlarla ve enflasyonla bakın nerelere nerelere geldi.

Boğaz’ın serin sularına bakan bir otelde, 200 kişilik bir yemekli düğün ve kokteyl için aşağı yukarı 900 bin TL vermeniz gerek minimum. Tasarım bir gelinlik, aşağı yukarı 50-100 bin TL. Damatlık 30 -60 bin TL. Çoluk çocuk ve düğün eşlikçileriniz için de kıyafet düşünürseniz minimum 20’şer bin de onlara ekleyin. (Nedime Stayla) Kuaför derseniz minimum 30 k.

Pazarlamacılar 2025'e iyimserlik ve korkunun karışımı bir gözle bakıyor. Özellikle ülkemizde. Ekonomi iyi sinyaller vermiyor ve siyasi krizin de neden olduğu piyasa sıkışıklığı yüzünden bütçeler büyük baskı altında.

Kriz dönemleri için bir Kriz Yönetim Planı’nız varsa, ne mutlu size. Bu trendleri ufak ufak Pazarlama planınıza enjekte ederek, Kriz Yönetim Planınızın daha iyi çalışmasını sağlayabilirsiniz. Elbette daha iyi koşullarda çalışmayı umut etmeyi sürdürerek…

İÇERİKLER, İÇERİKLERİMİZ...

Avrupa Risk Yönetimi Dernekleri Federasyonu (FERMA), yakın zamanda 2025 ve sonrası için kuruluşların karşılaşacağı temel risk ve zorluklara dair önemli bir bakış açısı sunan ilk NEXT (Yeni Maruziyet Eğilimleri) Raporu'nu yayımladı. Bu raporun ana teması, işletmeleri ve hükümetleri gelişmekte olan risk eğilimlerinin uzun vadeli, geniş kapsamlı etkilerine karşı savunmasız bırakan kısa vadeli düşünce ve bilişsel önyargılara karşı bir uyarı niteliğinde.

Rapor, orta ve uzun vadede Avrupa işletmelerini önemli ölçüde etkilemesi beklenen dört temel, birbiriyle bağlantılı gücü vurguluyor:

* Jeopolitik Değişimler:

Dünya Ekonomik Forumu’nun 2025 Geleceğin Meslekleri Raporu, iş piyasasının yeni teknoloji ve ekonomik değişiklikler nedeniyle büyük ölçüde değiştiğini belirtiyor. Raporda, bazı işlerin ortadan kalkmasına rağmen, özellikle yapay zeka, veri analizi ve yeşil enerji gibi alanlarda birçok yeni işin yaratılacağı düşünülüyor.

Rapor ayrıca, iş piyasasında güncel kalabilmek için insanların eleştirel düşünme, problem çözme ve öz yönetim gibi yeni beceriler öğrenmesi gerektiğini vurgulamış. Ayrıca, teknoloji kullanımı, izleme ve kontrol becerilerinin yanı sıra teknoloji tasarımı ve programlama becerilerinin de çok talep göreceğinden bahsediyor.

Medya ve yayıncılık için, rapor dijital içerik oluşturabilen ve yönetebilen kişilere büyük bir ihtiyaç duyulacağını belirtiyor. Video prodüksiyonu, sosyal medya yönetimi ve veri analizi gibi konulardaki beceriler gerçekten önemli olacak.

Anadolu Takvimi, mevsimleri “Kasım Günleri” ve “Hızır Günleri” diye elma gibi ikiye ayırır malum üzre. Tabiatın 2 dev mevsimi. Aralarında ufak tefek kutlanacak ve anılacak önemli tarihlere de not düşmüştür ama Anadolu işte bu, ağır, vakar sahibi, acılarla yoğrulmuş bir toprak. Kutlamak için çok az gün üretmiş takvimlerinde.

Özendiğim bir ülke var kutlama kültürü ile ilgili. Çok ölçülü halleriyle gerçekten hep biraz hüzünlü ve asla tam olarak mutlu olamayacakmış gibi bir his veren Japon halkının, kutlamak için, mevsimin her bir değişiminin tadını ayrı ayrı çıkarmak için 72 kadar sebebi varmış üstelik, öğrendim ki.

Eski Japon takviminde, bizim aşina olduğumuz aynı dört mevsim var. Ancak, her mevsim altı bölüme ayrılmış durumda. Güneş yılını her biri yaklaşık on beş günlük eşit bölümlere bölen 24 sekki (büyük bölüm) yaratılmış. Bu dönemler başlangıçta, hem ayın dünya etrafındaki yörüngesini hem de dünyanın güneş etrafındaki 365 günlük yörüngesini dikkate alan bir melez zaman tutma yöntemi olan geleneksel Çin ay-güneş takviminden türetilmiş. Dolayısıyla, 24 mevsimsel noktanın her biri belirli bir astronomik olayla eşleşir veya başka bir doğal fenomeni ifade eder.

Ya sizi iyileştirir, ya da yanlış ürünler, dozlar ve kullanımlarla sizi öldürebilir.

Z Kuşağının %65'i, Milenyum kuşağının % 71'i, X Kuşağının %70'i ve Boomer + kuşağının %65'i böyle düşünüyor. Yemek ilaçtır.

InstaCart, Coefficient Capital ve The New Consumer şirketlerinin, "Yeme, İçme ve İyi Yaşam Trendleri" raporuna devam ediyoruz.

Birini sevmek ne kadar zaman alır? Benim için çok uzun süre. Üniversite sınavlarına hazırlanırken dershane arkadaşım olan ve henüz 6 aydır tanıdığım Nimet, Ortaköy'de ilk kez sigara içtiğimi neden söylemedim diye bozulmuş ve ona yeterince güvenmem için daha ne kadar zaman geçeceğini sormuştu. Ben de ona arkadaşlarımın her zaman çok eskiden beri tanıdığım insanlar olduğunu ve onu henüz 6 aydır tanıdığımı söylemiştim.

İnsanlarla ilişkiler böyledir. Onları ya tanıdıkça seversiniz ya da tanıdıkça sevmezsiniz. Güven, uzun bir yoldur her türlü.

Diğer canlılarla farklıdır ama. Kediler ve köpeklerle olay tamamen başkadır. Onlara neden bu kadar hızla bağlandığımı düşünürken fark ettim ki aslen insanları tanımakla kastettiğimiz şey sevgiye değer olduklarına inanma isteği.

Orta gelir tuzağı ve kaybolan orta sınıf için mal ve hizmet üretmek artık önerilen bir şey değil, bulunduğumuz ekonomik koşullar itibariyle. Keşke böyle olmasaydı ama böyle.

Peki daha varlıklı topluluklar için bir hizmet ya da iş yapıyor olmak için onlarla ilgili neler biliyoruz. Team One adlı araştırma grubunun yaklaşık 14 yıllık bir çalışma raporu yayınlandı geçtiğimiz günlerde. Küresel Varlıklı Topluluk için de bir şeyler değişmiş. Hayat sadece mal ve para biriktirmek değil yani. Peki ne istiyorlar?

Küresel Varlıklı Topluluk, dönüşümün ve deneyimlerin maddi mülkiyetten daha fazla değer sunduğuna inanıyor; para, nihai amaç değil, büyüme için bir araç artık onlar için.

Goran Bregoviç'in şahane müziğiyle paylaştım dün Instagram hikayelerimi. Buğday Tanesi Engelsiz Yaşam Köyü'ne konuktuk.

Uzun ve yemyeşil bir yolda, yolda geyik görme umuduyla araç sürdük bir süre. Arada durduk ve su içtik. Göz alabildiğince yeşil gördük. Tabiat ana, tüm görkemiyle, şimdi tam tarif edemediğim bir hayranlık ve tuhaf bir tedirginlikle gözlerimi doldurdu. Köye vardığımızda kutlama başlamak üzereydi.

Hıdrellez için herkes rengarenkti. Öyle hemen mutlu olamam, hemen gülemem, hemen sıyrılamam ki ben. Ama masumiyet denen bir şey var. Tüm koruma kalkanlarını indiriyor insanın.

Hemen işverenlerin yüreği hoplamasın diye bunun sadece bir ya da sendikalı işçilerle çalışan birkaç iş yerinde böyle olduğunu söyleyelim.

2025 Mayıs ayına Toplu İş Sözleşmeleri için uğraşan işçiler ve sendikalarla merhaba dedik.

Yaşasın 1 Mayıs.

3 saniye önce mesaj geldi. Ancak oturduğum koltuktan doğrulup, kucağımdaki Alfa Ayının Kabileleri kitabını ve oğlum Pacha'yı indirebildim ki sallandık. Hemen harness ve tasmalarını taktım ve onlar çıkardım. Çanta, şarj, vs, çıktık. Kalabalıkta panikle Ceycey ve Mocha bir anda kayboldu. Telefonlar çalışmazken, ben onları aradım ve haberlere bakmaya çalıştım.

Yine hiç hazır değildik.

Yine unutmuştuk.

TÜSİAD Dijital Stratejiler ve Yeni Teknolojiler Çalışma Grubu tarafından, PwC Türkiye işbirliği ile hazırlanan rapor, Üretken Yapay Zeka Devrimi ve Türkiye'nin bu konudaki konumuna mercek tutuyor.

Yapay zekanın ekonomik etkisi iki temel dinamik üzerinden şekilleniyor. İlk olarak otomasyon ve gelişmiş işgücü yetkinlikleri, işletmelerin verimliliğini arttırarak hata oranlarını düşürüyor ve ve maliyet optimizasyonu sağlıyor. İkincisi ise kişiselleştirilmiş yapay zeka destekli ürün ve hizmetler tüketici talebini yönlendirerek sürdürülebilir büyüme ve yeni pazar fırsatları yaratma şansına sahip. Ölçek olarak Sanayi Devrimi sıçramasına benzer bir sıçrama sağlaması beklenen dev bir dönüşüm bu.

Türkiye özelinde üretken yapay zeka uygulamaları özel sektör tarafında önemsenmekle birlikte çok da fazla uygulama yok 2025 yılı itibariyle. Olan uygulamalar da pilot aşamasında, bu rapora göre. Bununla birlikte her 4 şirketten 3'ü önümüzdeki 2 yıl içinde, üretken yapay zekayı iş ve operasyon süreçlerine entegre etmeyi hedefliyor.

North by Northwest filmini izlemişsinizdir. Ya da henüz genç olabilirsiniz ama, izlersiniz. Alfred Hitchcock'un yönetmenliğini üstendiği kült filmlerden biridir ve az sonra bahsedeceğim etkinliğe ilham vermiştir. North by Northwest, yani Gizli Teşkilat, yanlışlıkla casus sanılan bir adamın hikayesini anlatan klasik bir Alfred Hitchcock gerilim filmidir ve az sonra bahsedeceğim etkinliğe ilham vermiştir. Film, New York'tan Şikago'ya ve Güney Dakota'daki Rushmore Dağı'na kadar uzanan bir kovalamacayı konu alıyor. Mısır tarlalarıyla kaplı geniş ve düz bir arazide uçağın Cary Grant’i kovaladığı o sahne sinema tarihinin en ikonik sahnelerinden biri olarak kabul ediliyor.

Gelelim bu filmden feyz alan ve Nisan 2025’te sonuncusu yapılan etkinliğe. South by Southwest® kendini teknoloji ve yaratıcılığın insanlarına adamış bir etkinlik ve konferanslar dizisi. Austin Texas'ta, gelecek trendlerini belirledikleri bir nevi kutlama hatta parti niteliğinde oturumlar, sunumlarla devam eden etkinlik, dünyanın önemli teknoloji ve yaratıcı markalarını bir araya getiriyor. Böyle olunca da önümüzdeki yıla bir ışık tutabiliyor sonuçları ile.

2025 yılına dair iç görülerden bazıları bakın neler oldu:

Bu kez IPSOS'un bir mutluluk endeksi, hepimizin hissettiği ama adını koyamadığı gerçeği rakamlarla tespit etmiş.

2025 yılının “En Mutsuz 2. Ülkesi Türkiye” 1. Sırada Macaristan var. 4. Sırada ise Güney Kore. (İNSAN MERAK EDİYOR, neden kutsuzlar acaba?🤔)

En mutlu ülkeleri de analım ki merak edip araştırıp feyz alır belki yöneticiler.

Trump sayesinde hatırladık. Sahi başarılı olması mümkün mü Trump'ın? Neyi kaybetti Amerika ve neyi kazanmak istiyor? Peki bu mümkün mü?

Biz kendi rekor değer kaybı ve enflasyonumuzla o kadar meşgulüz ki- mecburen- fark etmedik ama Amerikan Doları ve Amerikan Tahvillerinden bir kaçış var dünyada bir süredir.

Çin gerçek bir dünya devi olmaya hazır. Üretim gücü çok yüksek, malum. 1990'lardan bu yana, kalkındırdığı orta sınıf ve ekonomi sayesinde, dünyada krizle baş etme gücü en yüksek olan ülkelerden biri. Trump’ın sorumsuz eylem ve kararlarına karşı, dünya ticaretinin hamisi olan bir büyük abi gibi algılanıyor şu ara. (Türkiye’de ALGI YAPMA dedikleri algı bu, evet)

Ama başkalarına yardım ederek mutlu olmanızı sağlayabilir. Klişe gibi görünen bu olgu, 2025 yılı Mutluluk Raporunun sekizinci ve sonuç bölümünde size sesleniyor. Rapordan daha önce bahsetmiştim. Önceki yazımda bu rapora giden bir link de bulabilirsiniz. Maalesef sadece İngilizce.

Yardımlaşma ile ilgili en klasik argüman filozof Peter Singer'a ait. Biraz sığ ve çamurlu bir gölde bir çocuğun boğulmak üzere olduğunu görüyorsunuz. Üzerinizde sizin için pahalı sayılabilecek bir kıyafet var. Ne yaparsınız?

Uzatmayayım.

Giderek daha da aşağılarda yer aldığımız mutluluk endeksine bakarak, ömrümüzün önemli bir bölümünde ülkemizin sorunlarına ortak olduğumuz, ülkeyi dert ettiğimiz, ülke huzur ve mutluluk duymadan mutlu olamadığımız gerçeğine odaklandım.

Ülkemizi seviyoruz. Ne olursa olsun, biz ülke olmadan da kazanalım diyemeyiz, çünkü ülkenin derdini dert edinmeyi öğrenmişiz. Çünkü çok büyük fedakarlıklarla kurtarılan bir ülke, bir daha zora düşmemeli, daha varsıl, daha mutlu olmalı. Bunu hak eden vatandaşların derdini dert edinmemek imkansız bizim için. Hatta sadece kendini düşünmek, hele de ülkede sorunlar varken bunu yapmak, bir tür soysuzluk diye düşünebiliriz. Dert edindiklerimiz, bizim kim olduğumuzu tanımlar.

Öylesine bencil bir hayat, fedakarlıklarla dolu bir tarihe ihanet olur diye düşünebiliriz rahatlıkla. Sadece kendisini düşünenleri zaten kimse sevmez. Hangi ülkede olursa olsun.

Venedik Taciri, zengin bir Venedikli olan Bassanio'nun, Portia adında varlıklı bir mirasçıyla evlenmek istemesiyle başlıyor.

Bassanio'nun arkadaşı Antonio, ona borç para bulmak için Shylock adında bir tefeciden borç alıyor. Shylock, borcun ödenmemesi durumunda Antonio'nun vücudundan bir pound et almayı şart koşuyor. Bassanio, Portia ile evlenmek için Belmont'a gidiyor ve bu sırada Antonio'nun gemileri batıyor. Shylock, alacağını talep ediyor ve olaylar gelişiyor.

2025 Dünya Mutluluk Raporu yayınlandı geçtiğimiz hafta. Bu rapor Shakespeare’in Venedik Taciri oyunundan bir alıntı ile başlıyor.

Ben doğma büyüme İstanbul'luyum. Beyoğlu'nda doğdum. 4 Yaş-16 yaş arasını Acıbadem ve Kadıköyde, sonrasını da çok uzun yıllar Beşiktaş'ta biraz da Selamiçeşme'de geçirdim. Anadolu yakasında, Tuzla'ya, Avrupa yakasında da, İkitelli'ye kadar olan her yerini bilirim. Ama ancak olduğu gibi kalanı bilebilirsiniz değil mi? Taşınanı ya da tanınmayacak halde değişeni ne yapacağız? Hafızamızın içinde eski halleirni kuş tüylerine sararak koruyacağız muhtemelen. Dğeişimin savunucularını bile ağlatan bir kötü dönüşüme kurban gitti uzun yıllar İstanbul. Bu yüzden İstanbul'un baba yadigarlarını takip etmek çok zor. Ya yok oldular maalesef, ya tanınamayacak kadar dönüştüler. Birkaç ziyaret durağı var özümüz gibi bakmamız gereken, Kadıköy'de, Beyoğlu'nda, Beşiktaş'ta, Eminönü'nde sadece 7-8 lokasyon, dükkan, hatıra duğaı kaldı diye hatırlıyorum. Eski mahallesine gidip de eski okulunu bildiği adıyla bulabilen insan sayısı çok da fazla değil.

Çocukluk döneminde de olan, şimdi bulabileceğimiz tanıdık kokular, tanıdık tatlar, tanıdık mekanlar anlamında İzmit hala şanslı diye düşünüyorum. Olduğu gibi kalabilen ve yaşayan bu noktaları - çok sevilen ve hala eski canlılığında yaşayan birkaç noktaya sahip benim görebildiğim, tanıdığım kadarıyla- çok iyi koruması gerek İzmit'lilerin.

Hikmet Kolonya'ları lokasyon avantajı ile tanıştığım, tanıdığım, sevdiğim Vintage diyebileceğimiz bir dükkan örneğin. Harika kokular üzerine kurulu bir mutluluk alanı. Yüzleri hep gülsün isteyeceğiniz insanların işlettiği, incelikli bir yönetim anlayışı ve güleryüzlü müşteri yaklaşımına sahip. Baba yadigari HİKMET kolonyalarını ziyaret ettiğim her seferde, eğer biraz boş vakti varsa, Emine hanım'In İzmit'in biraz eski zamanlarını da anlattığı çocukluk hikayelerini dinlemeyi çok severim.

Hayatınızın son 10 yılını düşündüğünüzde, "Başka bir ülkede, daha az ekonomik kriz, daha az enflasyon, daha az politik kriz, daha az sosyal sorun, daha az eşitlik sorunu olan bir ülkede bu eğitimi ve hayatı değerlendirseydim, şu an benim ve sevdiklerimin hayatı nasıl olurdu?" diye düşünüyor musunuz bazen?

Ortalama bir Avrupa ülkesi olabilir bu örneklemdeki ülke mesela. Nasıl bir hayat olurdu? Yapay zekaya sordum.

53 yaşındaki, ortalamanın üzerinde iyi bir eğitim ve deneyime sahip bir kadının 2025 yılında Fransa'daki ücreti, birçok faktöre bağlı olarak değişiklik gösterebiliyor elbette ancak genel bir çerçeve çizmek gerekirse tahmini ücret aralığından başlayalım.