Bella: Yaratılmış bir pusula

Yetişkin bir kadın bedeninde, bir çocuğun beyni… Yönetmen Yorgos Lantimos, Poor Things (Zavallılar, 2023) filmiyle, ahlâk şövalyesini zırhının içerisinde eritecek bileşeni bulmuş. Buyuranı olmayan buyruklar, ancak “güçsüzler” tarafından kolayca reddedilebilir. Bu sebeple, toplumsal değerler tarafından şekillendirilmemiş olan bu sihirli bileşen tüm soruları sorabilecek güce sahip.

Eğer toplumsal ahlâkın yargılardan rahatsızlığımızı dile getirirken içten içe bir ikiyüzlülük yapmıyorsak; “Ahlâk değerlerinin bir eleştirisine zorunluyuz; değerlerin kendilerinin değeri öncelikle sorgulanmalı-…” (Ahlâkın Soy Kütüğü, Friedrich Wilhelm Nietzsche) Peki bunu kim yapabilir? Bize yol gösterici bir pusula gerek. Deliliğin doruklarında, Dionysos’un şarkısına ayak uydurabilecek, çılgınca bir neşe… Bu niteliklere ancak bir çocuk sahip olabilir. Fakat bedensel zayıflığı buna müsaade etmez. Yetişkin bir kadın ise muhtemelen çoktan bir ahlâk devesi haline gelmiştir. Üstelik pek çok kadının tek damla kanı akıtılmadan nasıl öldürüldüğünü biliyorum. Lantimos bu düğümü, bir kadın ile bir çocuğu birleştirerek çözüyor. İki zayıfın birleşiminden doğan pervasız karakter, hayli ciddi, hiç gülmeyen babanın karşısında delice kahkahalar atabilir.

İşte Bella böyle bir karakter olarak çıkıyor karşımıza. Kendi annesinin bedeninde yaşayan bir çocuk... Bir insanın zaman içinde geçirdiği tüm değişimleri ve gelişim evrelerini gösteriyor bize. Köksüz, kendinden müteşekkil bir insanın çırılçıplak görünümünü sunuyor. Ayrıca Bella, çıktığı yolculukla bir pusula gibi değerlerin yeniden değerlendirilmesinin yolunu gösterirken insan için trajedinin kaçılması gereken bir şey değil yaşanması gerektiğini haykırıyor.

Yaratılmış pusulanın gösterdiği

En çok da susunca gösterdiği yalnızken

Elin infial yarattı dünyada —biz ne ellere değiştik o eli—

Basamakları nasıl indiğinin vaazı verildi

Çölden ne anlamlar yonttun öyle ne adamlar

Ne anlamlı

Tanrı karışık düşler görüyor olmalı

Sabah mı? Akşam mı?