Kripto Paralar, Şans Oyunları, Fallar

“Kripto Paralar: Nedir, Ne Değildir?” başlıklı önceki yazımızda, kripto paraların—özellikle alt-koinlerin—ne para ne de güvenilir bir değer saklama aracı olarak görülemeyeceğini yazmıştık. Bu yazıda “peki öyle değilse nedir?” sorusuna, cevap arayalım.

Adım adım gidelim….

Başlıkta yer alan “şans oyunları” derken hukuki bir sınıflamadan ziyade hepimizin bildiği- tabi ki şans oyunları bağımlıları dışında- oynayanlardan kimsenin gerçekten kaybettiğine inanmadığı, ya da en azından bir gün mutlaka kazanacağını umduğu, o bitmek bilmez oyunları kastediyorum. Bu oyunlarda keşke yalnızca para kaybedilse… Çoğu zaman zamanınızı, itibarınızı, ailenizi belki de en kötüsü ruh sağlınızı kaybedersiniz.

Fallar ise ; insan yaradılışı gereği belirsizlikleri sevmez; tüm kararlarında ve davranışlarında bir neden bulmak ister, olumsuz durumlarda sorumluluğun hepsini üstlenmek istemez. Bu “açık” her toplumda farklı yollarla doldurulur; kiminde fal, kiminde başka bir “gelecek okuması” devreye girer. Ortak nokta aynıdır: “Sana gelecekte ne olacağını söyleyeyim; böylece bugün ne yapacağına bir gerekçen olsun.”

Şimdi kripto paralara özellikle alt-koinlere geçelim şans oyunları ve fallarla olan benzerliğine bir bakalım.

Kripto para yatırımcılarının- artık bundan sonra oyuncularının desem daha doğru olacak- büyük bir kısmı, ellerinde telefonlarıyla gece gündüz fark etmeksizin koin fiyatlarının iniş çıkışlarını takip etmekte. Bu davranış biçimi, at yarışlarında kupon dolduranlardan ya da futbol maçlarına bahis yapanlardan çok da farklı değil. Üstelik, at yarışı veya maç belli bir süre sonunda sona ererken, kripto para piyasalarında oyun hiç bitmez. Devamlı oyunun içindesinizdir. Aldığınız koinin fiyatının iniş- çıkışlarına bakıp hayal kurar, köşeyi döneceğiniz zamanı beklersiniz. Beklemekten sıkılıp, aldığınız koinin istediğiniz şeyi veremeyeceğini anladığınızda , bir başka koin gözdeniz olacak ve artık hayallerinizi gerçekleştirme sorumluluğunu da ona yükleyeceksiniz. Tıpkı altılı ganyan oynarken gözde atınızı ya da bahislerde favori takımınızı değiştirdiğiniz gibi.

Kripto paralarda fiyat tahmini için kullanılan temel yöntem , kripto paranın şimdiye kadar oluşturduğu zaman –değer grafikleri üzerinden gelecekte nasıl bir değerde olacağı yönünde tahminde bulunmaktır. Sanki kripto paralar bilinçli varlıklar gibi geçmişte oluşturdukları zaman-değer eğrilerini takip edecek ya da zaman- değer eğrileri üzerine çizilen çeşitli şekiller içinde kalacaktır. Aslında yaptıkları iş, size istediğiniz şeyi vermek yani alıp satmanız için bir neden. Bu tahminlerin işe yarar olduklarını düşünmemizin çok basit bir nedeni var. Aslında bu zihnimizin bize oynadığı bir oyundan başka bir şey değil. Bu tahminler binlerce ihtimalin içinden yapılan tahminler değildir. Sonuç ta söyledikleri iki olasılıktan biridir. Bir koinin fiyatı ya iner ya çıkar. Ama zihnimiz , bu konularda yanılmanın bilmeye göre eşit olasılıkta olduğunu kabul etmez. Bilmenin çok daha düşük bir olasılık olduğu yönünde bizi yanıltır. Ve tahmincilerin bir şey bildiği yanılgısına düşürür. Bu mekanizma yalnızca finansal öngörülerde ya da şans oyunlarında değil, insan davranışlarının bir çok alanında işler. Yeri gelmişken, şifacılar ya da büyücülük gibi işlerle uğraşanlar da- iş demek doğru mu bilmiyorum?- aynı yanılgımızdan yararlanırlar. Ne demek mi istiyorum; kendiliğinden olacak ya da kendiliğinden iyileşecek hastalıkları ve olayları gerçekleştirdikleri veya iyileştirdiklerini iddia ederek bunu yapıyorlar. On hastadan biri iyileşse, geriye kalan dokuzunda bir değişiklik olmasa bile akılda kalan iyileşen hasta olacaktır. Halbuki bu olasılıklar içinde zaten mümkündü. Hiçbir şey yapmasanız dahi, bu gerçekleşecekti.

Bir şey daha var, duymuşsunuzdur. “Kendi kendini gerçekleştiren kehanet” diye. Bu deyime fallar bağlamında da değinerek konuyu toparlamaya geçeceğim. Bazen olur ki, falcıların geleceğinizle ilgili tahminlerinin doğru çıktığını düşünürsünüz. Aslında, falcının bunu bildiğinden değil, sizin bunu gerçekleştirdiğinizden. Yani; falcınız geleceği bilmemiştir. Siz falınızı dikkate alarak hakkınızdaki tahminleri gerçekleştirmişsinizdir. Bunun, kripto para tahminlerinde ki iz düşümü, oynayanlardan tahminin gerçekleşeceğine inanan sayısının, inanmayan sayısını bastıracak kadar fazla olduğunda, bu tahmin gerçekleşebilir. Bu durum, çok nadiren olur, ve tıpkı fallarda olduğu gibi, aslında tahmini haklı çıkaran siz olmuşsunuzdur. Yani kehanet kendi kendini gerçekleştirmiştir.

Eskilerin dediği gibi, netice-i kelama yani sadede gelelim. Bugün kripto paralar özellikle de alt koinler -demekte biraz tereddüt etsem de - hukuksal tanımı olarak değil belki ama, oynama güdüsü ve sonuçları itibariyle “kumar”‘ a dönüşmüştür. Ve her kumar, bağımlılık yaratır ve toplamda sıfır oyunudur. Günün sonunda kazanan sadece masadır. Kripto paralarda masa ise , alıp-satıma aracılık eden borsalar ile bu kripto paraları çıkaranlardır.

Bir finansal varlığın yatırım aracı mı yoksa bir kumar mı olduğunu anlayabilecek kısa bir yol vardır. Bu da oynayanların/ yatırımcıların beklentileridir. Birinde, kazanç elde etmek istersiniz, diğerinde köşeyi dönmek. Kazanç elde etmek isteyen, zarar riskini üstlenir. Ya köşeyi dönmek isteyenin üstlendiği risk!..