50 yılda bir Atatürk Anıtı mı yıkacaksınız?

İzmit şehir merkezinde başlayacak olan metro projesi, kent ulaşımı açısından uzun süredir beklenen bir adım. Körfez-Kartepe hattındaki güzergah, kent içi dolaşımı hızlandıracak ve belki de İzmit’in çehresini değiştirecek. Ancak, bu değişimin maliyeti yalnızca ekonomik değil, kültürel de olabilir.
Metro inşaatının en çok tartışılan noktalarından biri, Anıtpark Durağı. Bu park, adını alanda bulunan Atatürk Anıtı’ndan alıyordu. Ancak bugün, Anıtpark tamamen yıkılmış durumda ve anıt da ortada yok. 1973 yılında, Cumhuriyet’in 50. yılı anısına inşa edilen bu anıt, sadece bir heykel değil, İzmit’in kolektif hafızasında derin izler bırakmış bir simgeydi. Hem dönemin siyasi atmosferini hem de yerel kimliği yansıtan güçlü bir ifade taşıyan bu anıt, zaman içinde tarihi bir değer kazanmıştı. Fakat metro projesi nedeniyle, tarihi bu yapı sessizce ortadan kaldırıldı.

Anıt, dönemin İzmit Belediyesi tarafından, Cumhuriyet’in 50. yılını kutlamak amacıyla yerel sanatçılar ve mimarların katkılarıyla yapılmıştı. Yerleştirildiği park ise sadece dinlenme alanı değil, aynı zamanda kolektif bir hafıza mekânına dönüşmüştü. Ancak parkın metro inşaatı nedeniyle tamamen yıkılmasıyla birlikte, Atatürk Anıtı’nın akıbetine dair kamuoyuna tatmin edici bir açıklama yapılmadı. Yarım asırlık bu simge, 50 yıllık bir sessizlikle ortadan kaldırıldı.

Metro projesinin gerekliliği tartışmasızdır. Ancak halkın en çok merak ettiği sorulardan biri de şu: Atatürk Anıtı’na ne oldu? Geçmişi yaşatmak, sadece geçmişi korumak değil, aynı zamanda geleceğe sahip çıkmaktır. Geçtiğimiz yıl, İzmit Kent Meydanı’na yapılan yeni Atatürk Anıtı, Cumhuriyet’in 100. yılına yakışan modern bir tasarıma sahip olabilir. Ancak tarih, yalnızca ileriye bakarak yazılmaz; geçmişi sahiplenmekle de yazılır. Kent hafızası, eski ile yeninin arasında kurulan köprülerle güçlenir. Bugün 100. yılın gururunu yaşarken, 50. yılın mirasına sırtımızı dönmek, hafızamızdaki boşluğu derinleştirir.
Metro projesi kapsamında, Atatürk Anıtı’nın taşınması bir zorunluluktuysa bile, onun korunmasına yönelik gösterilmeyen hassasiyet düşündürücü. Kent estetiği kadar, kent belleği de korunmaya değer bir mirastır. Metro projesi teknik açıdan başarılı olabilir, ancak toplumsal başarı yalnızca rayların döşenmesiyle değil, değerlerin yaşatılmasıyla elde edilir.

İzmit, büyük projelere sahip çıkarken, kendi tarihine de sahip çıkmak zorundadır. Bir kentin gelişimi, ancak geçmişiyle barışık olduğunda kalıcı olur.

Geleceğe Yönelik Adımlar

Cumhuriyet’in 50. yılına ithafen inşa edilen bu önemli yapının parçalanmamış olmasını umuyorum. Eğer anıt korunduysa, metro projesi tamamlandıktan sonra, aynı yere ya da uygun bir noktaya yeniden yerleştirilmesi, Büyükşehir Belediyesi için anlamlı bir adım olacaktır.
Geçmişi korumak, nostalji yapmak değil; tarihsel bir sorumluluktur. Ve Kocaeli, bu sorumluluğu yerine getirmiyor. Aksi takdirde, akıllarda şu kaçınılmaz soru kalacak: 50 yıl sonra, İzmit Kent Meydanı’ndaki 100. yıl anıtı da aynı muameleyi görecek mi?

Anıt geri gelir mi, bunu bilemeyiz. Ancak, onu neden unuttuğumuz sorusu çok daha kritik bir hale geliyor.