İngilizler Kocaeli’de ki o fabrikayı neden bombaladı?

İzmit Çuha fabrikasını hiç duydunuz mu?

İzmit Çuha Fabrikası, bir dönem sadece İzmit’in değil, Osmanlı Devleti’nin en önemli fabrikası olmuştu.

1842 yılında İzmit'in dışında, Kiles Deresi kenarında yer alan ve bugün Başiskele Kullar Mahallesi sınırları içinde kalan Sultan Abdülmecid’e ait kiraz bahçesi üzerine Çuha Fabrikası kurulmasına karar verilmişti. 2 yılda tamamlanan inşaat sonrası fabrikanın resmi açılışını 1844 yılında Sultan Abdülmecit’in bizzat kendisi yapmıştı.

Fabrika kısa sürede üretime başlayarak ordu ve sarayın çuha ile şayak kumaş ihtiyacını sağlıyordu.

Başlangıçta yünlü askeri kumaşı imal eden fabrika, daha sonra yatak çarşafları, havlu, çorap ve eldiven üretmeye de başlamıştı. Kalite itibariyle İzmit Çuha Fabrikası ürünleri Fransız ve İngiliz dokumalarıyla rekabet edebilecek vasıftaydı.

Bu fabrikanın bir özelliğinde çalışan insanların vasfıydı. Çuha fabrikasında yöredeki azınlıklardan da çalışanlar vardı. Örneğin o dönem önemli bir Ermeni yerleşim yeri olan Arslanbey Köyü halkının bir kısmı Çuha fabrikasında çalışıyordu. Hatta askeriye ve Çuha fabrikasında çalışan bu Ermeniler tehcirden muaf tutulmuşlardı.

Fabrika çalışanları arasında Avusturyalı olanlar dahi vardı. Bunun dışında fabrika çalışanları arasında siyahiler de vardı ama onlar bir süre sonra yörenin havasına uyum sağlayamadıkları için Hicaz taraflarına gönderilmeleri kararı alınmıştı.

1906 ile 1908 yılları arasında üretim yapmayan fabrika, 1908 yılında yeni makineler dolatılarak yeniden üretime başladı. Fabrika, 1917’den sonra İzmit mensucat Fabrikası adını aldı.

1. Dünya Savaşı sonrası yenilen Osmanlı Devleti için kötü günler başladı. Ülkenin büyük bir bölümü emperyalist devletler tarafından işgal edildi. İzmit ve çevresi de İngiliz ve Fransızların işgali altındaydı.

Fabrika 1917 yılında aynı zamanda çapulcu çetelerinde hedefi haline gelmişti. Mütareke döneminde doğan güvenlik boşluğu sonucunda fabrika çevresinde çapulcu ve eşkıyalar türemiş ve bu durum karşısında fabrika müdürlüğünün talebi üzerine fabrikayı korumak üzere askeri birlik yerleştirilmişti.

İşgal yıllarında fabrika İzmit’te bombalanan tek yer olarak kayıtlara geçti. Çuhahane’de bulunan bir topun İzmit Körfezi’nde demirli bulunan İngiliz donanmasına ateş açması sonucu, fabrika İngiliz donanması tarafından 18 Haziran 1920 tarihinde bombalanarak yıkılır.

İşte o anlar bir İngiliz uçağından fotoğraflanır. Fabrikanın bombalanmadan öncesi, bombalama sırasındaki ve sonrası fotoğraflarını çeker.

Yıllardır harabe halinde duran fabrika yeniden ayağa kalkması için gün sayıyor. Umarız en kısa zamanda Kocaeli, tarihi fabrikası ile yine bir arada olur….

Fabrikanın bombalanmadan önceki hali

Bombalanma hali

Fabrikanın bombalanmadan sonraki hali

Fabrikayı bombalayan İngiliz savaş gemisi