Tümülüs Nedir? Kimlere Aittir?

Geçmişte genellikle krallar, soylular veya önemli kişilerin mezarlarının üzerine yapılan yapay tepeleri ifade eden tümülüsler için araştırmalar yapıldı. Bu tepecikler, taş veya toprak yığılarak inşa edilir ve içinde bir mezar odası bulunur. Derinlikleri 5–15 metre arası olan mezar odaları yani tümülüsler 10–50 metre yüksekliğinde olabilir. Peki, Tümülüs nedir? Tümülüsler nasıl anlaşılır? İşte coğrafi bilgilerde sıklıkla yer alan Tümülüsler ve özellikleri..

Tümülüs Nedir? Kısaca

Tümülüs, önemli kişilerin (genellikle krallar, soylular veya askerî liderler) gömüldüğü, toprak veya taşla örtülmüş yapay mezar tepeciğidir. Kelime anlamı: Latince "tumulus" = tepe, yığma mezar anlamına gelir. Yaygın olarak Antik Çağ Anadolu uygarlıklarında kullanılmıştır. Tümülüsün merkezinde genellikle taşla örülmüş bir oda bulunur. Bu oda bazen tek kişilik, bazen de aile mezarı şeklindedir. Oda, toprak veya taş yığınla üstten kapatılmış olur.

Tümülüs Nasıl Anlaşılır?

Tümülüsler doğadaki doğal tepelerden farklı olarak genellikle konik ya da yuvarlak tepe şeklindedir. Yapay yığma toprak/taş ile yapılır. Etrafında bazen taş duvar kalıntıları, mezar odası izleri, seramik parçaları veya mimari taşlar bulunabilir. Metal dedektörleriyle mezar odasındaki metal objeler tespit edilebilir. Arkeologlar genellikle jeoradar ve manyetik tarama cihazlarıyla tespit yapar. Tümülüslerin girişleri genellde doğu veya güneydoğu yönünde olur. Tepeciğin çevresinde düzgün taş dizileri, taş yığma izleri, toprakta renk değişimi gibi ipuçları aranır. Bazen girişin olduğu yerde çökmeler veya çatlaklar görülebilir.

Tümülüsün İçinden Ne Çıkar?

Bir tümülüsün içinden genellikle mezar odası (taş veya kerpiçten yapılmış) İskelet kalıntısı (gömülen kişi) Altın, gümüş takılar, silahlar, mühürler Seramik kaplar, günlük eşyalar Savaş aletleri (kılıç, ok, mızrak) Heykel ya da kabartma taşlar çıkar. Bu eşyalar, gömülen kişinin statüsünü ve dönemin kültürünü yansıtır.

Tümülüs Hangi Uygarlığa, Kimlere Aittir?

Tümülüsler özellikle aşağıdaki uygarlıklara aittir:

- Frigler → Ankara, Afyon, Eskişehir → En büyük tümülüsler bu uygarlığa aittir. (Gordion Tümülüsü)

- Lidyalılar → Manisa (Sardes) → Zengin mezarlar (Bintepe Tümülüsleri)

- Persler → Anadolu’nun iç ve batı bölgeleri → Zerdüşt etkili gömüler

- Romalılar / Helenistik → Anadolu genelinde → Taş mezar odalarıyla dikkat çeker

- Urartular → Doğu Anadolu → Kayalara oyulmuş yapılarda görülür

Tümülüs Girişleri Nasıl Bulunur?

Genellikle doğu veya güneydoğu yönlü olur. Toprak altına gömülü taş duvarlar veya tünellerle girilir. Yer altı tarama cihazları, jeoradar, LIDAR gibi tekniklerle tespit edilir. Arkeologlar, mezar odasına ulaşmak için yandan kazı yapar, çünkü tepeyi üstten kazmak yapıya zarar verebilir.

Türkiye’de Kaç Tane Tümülüs Var?

Kesin sayı sürekli artmaktadır ancak 10.000’den fazla tümülüs olduğu tahmin edilmektedir. Sadece Afyon, Eskişehir, Manisa ve Ankara civarında yüzlerce tümülüs vardır. En bilinenlerden biri: Frig Kralı Midas’ın Tümülüsü (Gordion, Ankara)

Türkiye’deki Tümülüsler Neden Açılmıyor?

Yasal koruma altında oldukları için izinsiz kazı yapılamaz. Arkeolojik kazı maliyetli, uzmanlık gerektirir ve zaman alır. Kazılar planlı, belgeli ve bilimsel yapılmalıdır. Bazı tümülüsler bozulmadan bırakılır çünkü açılması halinde eserler zarar görebilir. Ayrıca definecilik tehlikesine karşı korunurlar.

Tümülüs Kaç Metre Derinlikte Olur?

Tümülüsler genellikle 8 – 30 metre yüksekliğinde mezar odaları ise yerin 5 – 15 metre altında olabilir. Gordion Tümülüsü (Midas Mezarı): Yaklaşık 50 metre yüksekliğinde ve 300 metre çapındadır. Tümülüs yığma toprakla yapılmış anıtsal mezar tepeciğidir. İçinden mezar odası, iskelet, takılar, eşyalar çıkan Tümülüsler genelde Frig, Lidya, Pers, Roma devletlerine ait olduğu kabul edilir. Türkiye’de 10.000'den fazla tümülüs bulunur. Koruma altında ve bilimsel kazı gereken Tümülüsler tarama ve dikkatli kazı ile ortaya çıkabilir.